Stolpersteine is het Duitse woord voor struikelstenen. In Roermond kom je op 33 locaties deze stenen tegen ingemetseld in de stoep voor de vroegere woonhuizen waar gedeporteerden Joden hebben gewoond.
Stolpersteine is een project van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. De stolpersteine gedenken mensen die door de nazi’s verdreven, gedeporteerd, vermoord of tot zelfmoord gedreven zijn vanwege ras, geloof of levensbeschouwing en die nooit terugkeerden uit de concentratiekampen ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Deze speciale gedenkstenen zijn door heel Europa een tastbare herinnering.
De Stolpersteine zijn 10×10 cm groot en hebben een messing plaatje. Op dit messing plaatje staat de naam van de gedeporteerde en zijn of haar geboortedatum, de deportatiedatum en plaats en datum van overlijden getanst.
In Roermond woonden ten tijde van de Tweede Wereldoorlog (1940-1945) ongeveer 140 Joden. Er zijn 85 joden uit Roermond vermoord. In vergelijking met Nederland is dit aantal laag. Dit heeft te maken met het feit dat er in Roermond geen razzia’s werden gehouden. De Joden kregen enkele dagen voor de drie deportaties (augustus 1942, november 1942 en april 1943) een oproep om zich te melden. Hierdoor hadden ze de tijd om weg te komen.
Wat ook meespeelde, doordat Roermond vlak aan de grens met Duitsland ligt, was het aanwezig wantrouwen tegen de nazi’s. De ontwikkelingen in Duitsland waren voor de Tweede Wereldoorlog al voelbaar. Tevens kwamen er voor die oorlog al Joodse vluchtelingen de grens over die vertelden over de situatie in Duitsland.
In maart 2019 is de eerste Stolpersteine in Roermond geplaatst in de Luifelstraat. De jaren erna zijn er meer Stolpersteine bijgeplaatst. Inmiddels zijn er meer dan 90 Stolpersteine in de gemeente Roermond.
Audiotour langs de Stolpersteine in Roermond
Het Gemeentearchief Roermond heeft met medewerking van het Prins Bernhard Cultuurfonds Limburg een audiotour langs de Stolpersteine in Roermond samengesteld. Al wandelend luister je naar de indrukwekkende verhalen die achter de Stolpersteine schuilgaan.
De audiotour langs de Stolpersteine in Roermond is toegankelijk na installatie van de app Izi.travel op uw smartphone of tablet.
Daar waar je het niet verwacht, ligt midden in een winkelstraat (de Hamstraat) een synagoge. Deze synagoge is opgericht in 1853 en is gelegen achter twee winkelpanden. Middels de blauwe deur kom je uit in een gang die leid naar de eigenlijke synagoge. Op de Hamstraat zie je boven de blauwe deur op de gevel de davidster met daaronder de tien geboden.
De synagoge (een Rijksmonument) is in 1953 opnieuw gebouwd, nadat deze tijdens de Tweede Wereldoorlog werd verwoest. Sinds 1990 wordt de synagoge niet meer actief gebruikt, gezien de Joodse gemeenschap te klein is geworden. Binnen is alles intact gehouden.
Op het binnenplein van de synagoge staat een aluminium monument met de namen van de met Roermond verbonden Joodse slachtoffers. Bovenaan het monument staat:
”Mogen hun zielen opgenomen worden in de bundel van het eeuwige leven”
Stadsbegraafplaats ’t Oude Kerkhof in Roermond heeft twee Joodse gedeelten: het oude en het nieuwe deel. Op het (nieuwe) Joodse deel van het Oude Kerkhof herinneren sommige grafstenen aan de namen die ook op de diverse Stolpersteine staan. Helaas liggen geen van deze slachtoffers hier, omdat zij niet terugkeerden. Sommige namen van de niet teruggekeerde Joodse mensen zijn op de matseva’s (Joodse aanduiding van grafsteen) van familieleden geplaatst ter herinnering.
Op enkele graven liggen steentjes, die volgens Joodse traditie zijn neergelegd door familieleden. De bijna honderd grafstenen zijn allen met de tekstzijde naar Jeruzalem gekeerd. Wat verder opvalt, t.o.v. van andere delen van het ’t Oude Kerkhof, is het ontbreken van begroeiing. Volgens Joodse traditie mag de rust van de overledene niet verstoord worden. Beplantingen, die sappen uit de grond halen en daarmee in contact zouden kunnen komen met het stoffelijk overschot, zijn verboden.
Informatie via Hein van der Bruggen.
Foto’s We Are Roermond, René Roosjen, Gemeente Archief Roermond.
